ქრისტიანობის ქალაჩუნა ქვეცნობიერი

ფაქტებს შენი სეკულარული გრძნობები სულ არ ადარდებთ: მორწმუნენი ნამდვილად ნეტარ არიან. სულიერი პრაქტიკებით გატაცებული ადამიანები უფრო მყარი მენტალური ჯანმრთელობით გამოირჩევიან და უფრო მარტივად ახერხებენ ჯანმრთელობის პრობლემებთან ადაპტაციას. როგორც ჩანს, ევოლუციის რომელიღაც საფეხურზე, ადამიანთა ცივილიზაციამ მოახერხა ფსიქიკურ პრობლემებთან გამკლავებისა და ვალიდაციის ცენტრები ინდივიდუალური ცნობიერების მიღმა გაეტანა და ტრანსცენდენტურ ძალებთან მოლაპარაკების ირაციონალური პრაქტიკით თვითშენარჩუნების მნიშვნელოვანი მექანიზმები ჩამოაყალიბა. მსგავსი პრაქტიკა რწმენით სისტემაზე, ფსიქიკის ერთგვარ ხარაჩოზე დაყრდნობით ხდება და ეს ჩარჩო სწორედ ის ვექტორია, რომლის გასწვრივაც ჩვენი ტვინი ირაციონალურ ენერგიას გარდაქმნის. საზოგადოებაში ფეხმოკიდებულ, დამაზიანებელ ირაციონალურ წარმოდგენებზე, ინტერნალიზებულ მიზოგინიასა და ჰომოფობიაზე დაკვირვებისას აშკარაა, რომ რწმენით ინფორმაციასთან მხოლოდ მშრალი ფაქტებით დაპირისპირება უშედეგოა. შესაბამისად, სტატიის მიზანი დომინანტი რწმენითი ღერძების იუნგიანული ანალიზის საფუძველზე, მოცემული სულიერი სურათის შეფასება და მასში თანასწორობის პრინციპებზე დაფუძნებული კოლექტიური პრაქტიკისათვის საჭირო მოდელის ძიებაა.

მიუხედავად იმისა, რომ რელიგია სულიერი პრაქტიკის მხოლოდ ერთი ფორმაა, დღესდღეობით რწმენითი სივრცეები სწორედ რელიგიების მიერაა მონოპოლიზებული: მსოფლიო მოსახლეობის 30%-ზე მეტი დეკლარირებულად ქრისტიანია. ქრისტიანია საქართველოს მოსახლეობის 87%-იც და საქართველოსავე მაგალითზე, შეუიარაღებელი თვალითაც კარგად ჩანს კავშირი რწმენით მონოპოლიას, ძალაუფლების ცენტრებსა და კაპიტალს შორის. ისტორიულად, რწმენის მონოპოლიზება კაპიტალიზმის წამყვან ეკონომიკურ მოწყობად ჩამოყალიბების ქრისტიანულ საფუძვლებს უკავშირდება. დღესდღეობითაც, კაპიტალისტურ, ქრისტიანულ სახელმწიფოებში სწორედ ამ ორის ერთობა ქმნის  ერთობლივი იდეოლოგიური ჰომოგენიზაციისა და მორალური დომინაციისათვის საჭირო მყარ ფუნდამენტს. კაპიტალიზმს რაციონალური, ცნობიერი ყოველდღიურობა აქვს ათვისებული, ხოლო ქრისტიანობას – ირაციონალური არაცნობიერი. აღნიშნული სიმბიოზი არა მხოლოდ საზრდოობს სოციალური და გენდერული უთანასწორობით, არამედ სწორედ უთანასწორობაა კრიტიკული კომპონენტი უნისონის ფუნქციონირებისათვის.

 

კაპიტალიზმს „სპონტანური წესრიგი“ თავდაპირველად შუა საუკუნეების ქრისტიანულმა ეკლესიამ შეუქმნა. ამ დროს ევროპული მონასტრების განვითარების მთავარი ლოკომოტივი წიგნიერება იყო და შესაბამისად, განათლება აღმოჩნდა ის საწყისი ბიძგი, რომლის საფუძველზეც ევროპის მასშტაბით რელიგიური იდეოლოგიით მოტივირებული, სპეციალიზებული და მობილური შრომითი ბირთვი ჩამოყალიბდა.  კაპიტალიზმის წამყვანი ძალა რადგანაც კრიტიკული მნიშვნელობის ადამიანური კაპიტალი იყო, მისი დომინანტ მოწყობად ჩამოყალიბებაც გაცილებით რთულად მოხდებოდა ქალის სხეულის, როგორც ადამიანური რესურსის/იაფი მუშახელის საწარმოს ბაზრის სამსახურში ჩაყენების გარეშე. ქალის სხეულზე ბატონობა კი, თავის მხრივ, გართულდებოდა “კუდიანებზე ნადირობის” – კრებითი ქრისტიანული ეკლესიის მხრიდან ქვეცნობიერის სისტემური მილიტარიზაციისა და ფემიციდის გზით ინდივიდუალური სულიერი პრაქტიკების მწვავე მორალიზაციის 300 წლიანი, სისხლიანი პერიოდის გარეშე. მოვლენების პოლიტიკური სარჩული იკვეთება იმაშიც, რომ უმრავლეს საკითხში დაპირისპირებული და გახლეჩილი ქრისტიანი ერები XV-XVIII საუკუნეებში სწორედ კუდიანებთან საომრად აერთებენ ცოდნებსა და რესურსებს. პრინციპში, დიდი განხეთქილების შემდეგ, ეს ახალი ევროპული ერი-სახელმწიფოების პოლიტიკური ერთობის პირველი საკვანძო მაგალითია. #პაპებიზრუნავენ

 

მიზოგინური პრაქტიკები არც ქრისტიანობასთან ერთად დაწყებულა და არც კაპიტალიზმთან, მაგრამ სწორედ ამ ორის ჰარმონიული შექორწინების პერიოდი შეგვიძლია განვიხილოთ გარდამტეხ ეპოქად, როდესაც მმართველობითი ბირთვის – პოლიტიკური თუ ინტელექტუალური ელიტის მხრიდან აზროვნების ახალი, რადიკალური მოდელის განმტკიცება მოხდა. ამისათვის, პირველ რიგში, ქალების მორალური დაკნინება და “სუსტ სქესად” კლასიფიცირება იყო აუცილებელი, რისთვისაც ავტონომიური სულიერი ლიდერები – სიკვდილისა და დაბადების რიტუალების მცველები უნდა დაცემულიყვნენ. არაცნობიერი ბატონობისათვის ნიადაგის მოსამზადებლად, ქრისტიანობას სჭირდებოდა აეღო მონოპოლია ეშმაკთან ბრძოლის საქმეში, ამისათვის კი პირველ რიგში, ეშმაკისაგან მომავალი საფრთხეები უნდა გამძაფრებულიყო. ევროპის მასშტაბით “ეშმაკთან გარიგების” გამო განსაკუთრებული სისასტიკით იდევნებოდნენ გრძნეულები, ექიმბაშები, ჰერბალისტები, ბებიაქალები და სხვ. რადგან ისინი კონტრაცეფციის იმ დროს არსებული მეთოდების შესახებ “ეშმაკისეულ”ცოდნას ფლობდნენ. ამ ლოგიკით აიხსნება ფემინური სექსუალობის ქრისტიანული დათრგუნვა-მორალიზაციაც, რადგან მრავალ (არაქრისტიანულ) სულიერ პრაქტიკაში სწორედ ლიბიდო მიიჩნევა მისტიკურ, ტრანსფორმაციულ ენერგიად. ასეთი პრაქტიკები არ იზიარებს მღვდლის, შუამავლის საჭიროებას, არ ექვემდებარება არც სახელმწიფოსა და არც ეკლესიის ძალაუფლებას და მეტიც, გარემოზე ზემოქმედების გზით გაბატონებული წესრიგის მოშლის საფრთხეებს შეიცავს.

 

კაპიტალისტურ სახელმწიფო მოდელში სწორედ ქრისტიანობის ხელდასმით გაფორმდა სოციო-ეკონომიკური კონტრაქტი, რომელმაც ქალი კაცს დაუქვემდებარა და ადამიანიდან დედად, ცოლად, ქალიშვილად და ქვრივად ჩამოაქვეითა. ასეთი სუბიექტური ფორმულირება აქრობს ქალის, როგორც მშრომელის სტატუსს და “ოჯახის უფროსს” მასზე უფასო, უვადო წვდომას აძლევს. საბოლოოდ, ხელმა ხელი დაბანა, ორივემ ერთად – პირი: ქრისტიანობა, რომელიც ისედაც ქალების უპირობო მორჩილებას ქადაგებდა, პატრიარქატის დასაბადებლად საჭირო სპონტანური წესრიგისთვისაც ნაყოფიერი ნიადაგი გამოდგა. მას შემდეგ, რაც ამოცანა მიღწეულად ჩაითვალა, კუდიანებზე ნადირობაც დასრულდა. ინდივიდუალური სულიერი პრაქტიკები ნელ-ნელა აღდგა და რაციონალური აზროვნების კულტშიც მალე მოინათლა ხელწამოსაკრავ, ცრუ რწმენად და მჩხიბაობად.

 

რწმენითი ჩარჩოს დომინანტური პრაქტიკებისგან გამოცალკევება რომ შევძლოთ, რწმენის სტრუქტურაში უნდა ჩავიხედოთ. სხვადასხვა კულტურაში, დამოუკიდებლად აღმოცენებული ანალოგიური პრაქტიკები შეგვიძლია ფსიქიკის არქეტიპულ მოწყობას დავუკავშიროთ, რაც სითხის კრისტალოვან სტრუქტურას მოგვაგონებს: უნარს, შეინარჩუნოს ქცევითი მეხსიერება თხევად მდგომარეობაშიც. არქეტიპი ფსიქიკის სტრუქტურული ელემენტია და იგი შეგვიძლია პლატონისეული ფორმების ფსიქოლოგიურ ექვივალენტად განვიხილოთ. ღმერთი ინდივიდის ეტალონური სისრულის არქეტიპია, შინაგანი კომპასი, რომელიც აბსოლუტური სისრულისაკენ მიგვიძღვება. ღმერთის არქეტიპი კოლექტიურ არაცნობიერში არსებულ მასალას – მითებს, ლეგენდებსა და თაობიდან თაობაზე გადაცემულ ზეპირ ცოდნებს ეფუძნება. კოლექტიურ არაცნობიერშია ის ყველაფერიც, რაც მოწყობილობების ქარხნული პროგრამასავით მემკვიდრეობითაა გადმოცემული და არა შეძენილი, მაგალითად, ინსტინქტები, როგორც იმპულსები, რომლებიც ქმედებებისაკენ გარდაუვალი აუცილებლობის გამო, ცნობიერი მოტივაციის გარეშე გვიბიძგებს.

“ყველა ისტორიულად მნიშვნელოვანი იდეა არქეტიპულია. ეს განსაკუთრებით სიმართლეა რელიგიურ იდეებთან მიმართებაში, თუმცა გამონაკლისი არც მეცნიერების, ფილოსოფიის და ეთიკის ცენტრალური ცნებებია. ახლანდელი ფორმით, თითოეული არქეტიპული იდეა ვარიაციას წარმოადგენს, რომელიც იდეის რეალობასთან ცნობიერი მისადაგებით იქმნება. ცნობიერების ფუნქცია ხომ არა მხოლოდ, შეგრძნებებით გარე სამყაროს შეცნობა და ასიმილაციაა, არამედ შიგნით არსებულის ხილულ რეალობად გარდაქმნაც .”

ღმერთის ფიგურა რადგან “მეს” სისრულის არქეტიპია, დომინანტი არქეტიპების ანალიზით შეგვიძლია განვიხილოთ რომელი ჯგუფის სისრულეს ემსახურება რელიგია. კოლექტიური არაცნობიერის ბინადარი ფორმების კარგი მაგალითია ბერძნულ–რომაული პანთეონი. აქ ღმერთები ადამიანური ყოფის სხვადასხვა ასპექტებს მიესადაგებიან და ყველა მათგანი შესაბამისი ფუნქციის ეტალონური გამოხატულებაა. აღსანიშნავია ძველი ღმერთების ინსტინქტური, ქრისტიანული შეფასებით ამორალური ბუნებაც: ბერძნულ-რომაულ მითოლოგიაში მრავლად გვხვდება ხან ცხოველად, ხანაც მცენარედ გადაქცევის ამბები, თანაც არა ღვთაებრივი, არამედ ადამიანური მოტივებით: სექსისთვის, შურისძიებისთვის, პასუხისმგებლობისათვის თავის ასარიდებლად. არქეტიპების ეს ნაკრები  აბრაამისეულ რელიგიებზე ბევრად უფრო ძველია და აქ ნაკლებია ინსტინქტების რელიგიური მორალიზაცია. ამ მოდელში საკუთარი არქეტიპული, ღვთაებრივი სისრულის აღმოჩენა უმეტესი მახასიათებლის ადამიანისათვისაა შესაძლებელია და მოცემული ჩარჩო ფსიქოლოგიაში ქცევით მოდელებზე სამუშაოდ დღესაც ფართოდ გამოიყენება.

 

მამა ღმერთის არქეტიპი ერთ-ერთი უძველესთაგანია და ის პრაქტიკულად ყველა მითოსსა თუ რელიგიაში გვხვდება. მამა ტრადიციების, თაობიდან თაობაზე გადასული, მრავალსაუკუნოვანი სიბრძნისა და დროით გამოცდილი წესრიგის მცველია. ოღონდ, წესრიგთან ერთად, ის ხშირად დრომოჭმულ, ტირანულ ძალაუფლებასაც იცავს. მამა ხშირად ხისტია და თავის სისწორეში ბრმად დარწმუნებული; უჭირს ცვლილებების მიღება.

 

ძე ქრისტე შეგვიძლია წავიკითხოთ, როგორც გმირი ან ჯადოქარი: ის ძველისა და დრომოჭმულის დამხობის, გარდაქმნისა და პროგრესის მომტანი არქეტიპია. სიახლის, ახალგაზრდული ენერგიის გამტარია და სწორედ მას შეგვიძლია დავუკავშიროთ მრავალი მნიშვნელოვანი პოლიტიკური გარდატეხაც. თუმცა, ხშირად ის ასევე გამოუცდელი იდეალისტია. თუ მამა წესრიგია, ძე ქაოსია: მისი არასტაბილური ბუნების გამო, ის უფრო ერთჯერადი აფეთქებაა, ვიდრე ხანგრძლივად მწველი ცეცხლი.  ყველა მითოსში გვხვდება მამათა და შვილთა დაპირისპირება და ამ დინამიკის არქეტიპულობას თავად ბიბლიის, როგორც ორ ნაწილიანი დოკუმენტის დინამიკაც განამტკიცებს: ძველი, სისხლიანი აღთქმა ახლით, უფრო ლიბერალურითა და დროზე მორგებულით ნაცვლდება. მეორედ მოსვლის დაპირებაც შეგვიძლია ქრისტეს, ანუ გმირის ახალი ავატარის დაბადების შესაძლებლობად წავიკითხოთ.

“ის ურჩევნია მამულსა, რომ შვილი სჯობდეს მამასა” – ხალხური.

ციკლური გარდაქმნისა და ცვლილების შეუჩერებელი, ინსტინქტური ძალაა სული წმინდა. არექტიპულად, წმინდა სულის ბიბლიური როლი თრიქსთერის ტერიტორიაა. თრიქსთერი ქვეცნობიერის მთავარი აგენტია და რთული სათქმელია ზუსტად ვინაა, რადგან ყველა კულტურას თავისებური თრიქსთერ(ებ)ი ჰყავს. თრიქსთერის მაგალითებია კიცუნე იაპონურ ფოლკლორში, ლოკი სკანდინავიურ მითოლოგიაში და მაიკლი სერიალიდან The Good Place.  რელიგიურ ტექსტებსა და მითებში თრიქსთერის როლი საკმაოდ მრავალმხრივია. ის იშვიათადაა ცალსახად კარგი ან ცუდი, თუმცა სტაბილურია არასტაბილურობაში და უცვლელია ცვალებადობაში.  თრიქსთერის ენერგიად შეიძლება წავიკითხოთ ქრისტეს ჩასახვა და დაბადება: წესების გვერდის ავლით სიკვდილ-სიცოცხლის საზღვრებს შორის მიმოსვლა. სწორედ ამ მოდელს უკავშირდება ტაბუების რღვევა, ჩაკირული პერსპექტივების შეჯანჯღარება და გარდაქმნის კატალიზატორობა, ნებისმიერი შესაძლო გზითა და ფორმით.

 

საქმე ისაა, რომ სული წმინდა თრიქსთერის ერთადერთი გამოვლინება არ არის. სწორედ მისი ნეგატიური ასპექტი, ეშმაკი ან მაცდური მონაწილეობს უმთავრეს ბიბლიურ მოვლენაში: ადამის და ევას სამოთხიდან გამოძევებაში. ქრისტიანული ეშმაკი ძალიან ჰგავს დიონისეს, ირაციონალობის, თრობისა და ღვთაებრივი ექსტაზის ძველბერძნულ ღმერთს. დიონისე ზევსის ბარძაყიდან დაიბადა და ჰერასგან მალულად  ნიმფების გარემოცვაში აღიზარდა; ზოგი ლეგენდის მიხედვით, როგორც ქალი, ზოგის კი – როგორც თხა. სწორედ ამ ნიშნით განიდევნება ყველაფერი დიონისური ქრისტიანული ცნობიერებიდან: დიონისური ირაციონალურს, ქვეცნობიერიდან მომავალს ნიშნავს და წინასწარ შეუძლებელია თქვა, ვინ გადაწყვეტს ქვეცნობიერიდან ჩვენთან სტუმრობას.

“ღმერთს ჩვენზე ზემოქმედება მხოლოდ ფსიქიკის გავლით შეუძლია. ოღონდ, შეუძლებელია გავნსაზღვროთ, სად მთავრდება არაცნობიერი და იწყება ღმერთი და რამდენად განსხვავდება ეს ორი ერთმანეთისაგან; ორივე ზღვრული, ტრანსცენდენტური კონცეპტია. თუმცა, ემპირიულად, მაღალი ალბათობით შეგვიძლია დავუშვათ, რომ ღმერთი, მთლიანობის არქეტიპი სწორედ არაცნობიერში მდებარეობს. ის სპონტანურად, სიზმრებსა და ხილვებში გამოვლინდება და აქვს უნარი, ნებით თუ უნებლიეთ, სხვა არქეტიპები საკუთარ ცენტრს დაუკავშიროს .”

ტრანსცენდენტური ძალების ქრისტიანული მორალიზაცია სწორედ ქვეცნობიერიდან მომავალი მაცდურის დასათრგუნადაა გამიზნული და თანაც მხოლოდ ქრისტიანობას აქვს უფლება, გადაწყვიტოს, რა ღმერთისგან მოდის და რა – ეშმაკისგან. ამ წყალგაუმტარი ლოგიკით, ეშმაკი ხშირად ისაა, ვინც დოგმებს უაპელაციოდ არ ეთანხმება და მათ სისწორეში ეჭვის შეტანას ბედავს. ქრისტიანული გენდერული იერარქიზაცია და ქალური ღვთაებრიობის მოკვეთაც სწორედ ევას და მის “ცდუნებას” უკავშირდება (იმის მიუხედავად, რომ ცდუნების მთავარი არქიტექტორი ღმერთი იყო და არა ეშმაკი).

 

“ევა, სრულიად ქალთა მოდგმასთან ერთად, ცხოველური, ირაციონალური საწყისების მოსმენის გამო სამაგალითოდ დაისაჯა და შედეგად, ქრისტიანი ქალისთვის არ არსებობს უფრო დიდი ამორალურობა, ვიდრე ინსტინქტებს (ხალხურად მუტლის ქეიფს) აყოლაა.”

ქალური ლიბიდოს უარყოფა კარგად ჩანს ქრისტიანობის ცენტრალური ქალის, მარიამის მაგალითზეც. მარიამი წმინდანი (უფრო ადამიანთან გათანაბრებული, ვიდრე ღმერთთან) სწორედ ქალწულობის, სექსუალური “შეურყვნელობის” გამოა და საბოლოოდ, ქრისტეს სუროგატი უფროა, ვიდრე დედა. ქრისტიანობა გამოშიგნულია დედა-შემოქმედის, დედობრივი ინსტინქტის გამტარი არქეტიპისაგან. ედემის ბაღიდან გამოძევებაც შეგვიძლია მონოთეისტური, მონოპოლისტური ღმერთის მორალურ მანიფესტად წავიკითხოთ: “მე ვარ უფალი ღმერთი შენი, და არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი, ჩემსა გარეშე.” ჰოგაიგე?! ჩემ გარდა სხვა არავინ იწამო, თორე, უუუტუტუტუ. ჯოჯოხეთში მოხვდები და იქაც ღარიბი იქნები.

სამება

ინდივიდში სამი ძირითადი საწყისის – ღმერთის (სული), ადამიანის (გონება) და ცხოველის (ინსტინქტი) შეცნობასა და დაბალანსებას ქრისტიანობის გარდა მრავალი სხვა სულიერი პრაქტიკაც ქადაგებს. ინდივიდისათვის, ისევე როგორც საზოგადოებისათვის, სამივე წამყვანი ძალის განვითარება თანაბრად მნიშვნელოვანია, რადგან თითოეული მიდრეკილია დანარჩენების სივრცის ათვისებისაკენ და შეუძლია ამ გზით თვალთმაქცურ სრულყოფილებას მიაღწიოს. დაბალანსებული მსოფლხედველობა ამ იმპულსების კოორდინირებულ და ჰარმონიულ განვითარებას მოიაზრებს.

ინსტინქტი ჩვენი ცხოველური საწყისია, ის ყველაფერი, რაც ფიზიკურ გადარჩენასა და გამრავლებას, გენის გაგრძელებას უკავშირდება. ინსტინქტი ჩვენი სიცოცხლისუნარიანობის წყაროა, ძაფი, რომელიც ინდივიდის ცხოვრებას კოლექტიური ცივილიზაციის ცხოვრებასთან აკავშირებს. დაუბალანსებლად, მხოლოდ ინსტინქტების მორჩილება, იმპულსების მონობაში გვამყოფებს, რაც ცალკე ხანგრძლივად  არასოდესაა სიკეთის მომტანი.

გონებას, უპიროვნო აზროვნების ძალით, შეუძლია ჩვენი გათავისუფლება ინსტინქტის ბრმა მორჩილებისაგან. თუ ცხოველებში ცნობისმოყვარეობა ბიოლოგიურ (იჭმევა/იკბინება) ფუნქციას არ სცდება, ადამიანებში სწორედ ის პირველადი დრაივია, რომლიდანაც ინტელექტუალური და ტექნოლოგიური პროგრესის მთელი სკოლაა ამოზრდილი. ბავშვური ცნობისმოყვარეობიდან აზროვნების უდიდეს ძალისხმევამდე, გონების ფუნქცია მიუკერძოებელი, აბსოლუტური ცოდნის ძიებაა. რადგან ცოდნები მოცემულ სისტემაში არათანაბრად მომგებიანია, მათი შეძენა და განვითარებაც ცნობისმოყვარეობის გარდა სხვა მრავალი მოტივით ხდება. ყველაფრის მიუხედავად, ცოდნის სიყვარულით, შექმნით და აღმოჩენით გამოწვეული აღმაფრენა კაცობრიობის ინტელექტუალური წინსვლის უმთავრესი ძრავია.

ცნობისმოყვარეობის ცინიკური ასპექტის განეიტრალება სულის მოხმობითაა შესაძლებელი: ის იმპულსებს ინდივიდის ვიწრო ინტერესების ნაცვლად ფართო, ზოგადსაკაცობრიო სიკეთეებთან აკავშირებს. თუ ცივილიზაციამდელ ადამიანში წამყვანი ძალა, როგორც წესი, ინსტინქტი იყო, თანამედროვე ინდივიდებში გონება ხშირად დანარჩენი ორის ხარჯზე ვითარდება. კერძოდ, დისბალანსი შესაძლოა სულთან გაუცხოების თანმდევი ეფექტიც იყოს და ცინიზმი და ინტელექტუალური დესტრუქცია წარმოშვას. როცა გონება სულიერი მოტივითაა ინფორმირებული, ის სასტიკ, ცინიკურ თავისებურებას კარგავს და ინსტინქტების არა დათრგუნვას, არამედ განზოგადებას ემსახურება. ჯამში, ინსტინქტი გვაძლევს ძალას, სული ძალის ეთიკური გამოყენებისაკენ მოგვიწოდებს, გონება კი ძალას სასურველი მიზნებისკენ მიმართავს.

 

ამჟამად, დომინანტი კულტურა სწორედ მამის მოუქნელ ძალაუფლებასთან და მომხვეჭელობასთან, გონებასთანაა იდენტიფიცირებული. მამების კანონიერი თუ მორალური ცოდვების მრავალი რაციონალური მტკიცებულების მიუხედავად, ქრისტიანობა მორალური ავტორიტეტის რეაფირმაციის მანიპულაციურ მცდელობებს განაგრძობს. ცვლილების, იესო ქრისტეს ახალი ავატარის მოსვლა სული წმინდას, ინსტინქტის აქტივაციით იქნებოდა შესაძლებელი, რასაც, რა ხანია, ქრისტიანული ცნობიერება საკუთარი ჩრდილისაგან სრული გაუცხოებით და მისთვის ეშმაკის ძახილით ებრძვის. 

ჩრდილი

ჩრდილი ჩვენი ფსიქიკის უარყოფილი, განდევნილი არქეტიპია. მისი ჩამოყალიბება მაშინ იწყება, როცა “ცივილიზებულ” საზოგადოებაში არსებულ ნორმებში მოსაქცევად, უარს ვამბობთ ინსტინქტურ იმპულსებზე. ნაწილობრივ, მნიშვნელოვანია საზოგადოებამ გვიკარნახოს არ მოვჯვათ ქუჩაში, არ მოვკლათ ყველა ვინც შეგვაგინებს და არ მოვტყნათ ყველა (ან ყველაფერი) ვიზე (ან რაზეც) გავხურდებით, მაგრამ საზოგადოებრივი პროგრამირება ბევრად უფრო ღრმად ჩადის. მაგალითად, ჭამა უპირველესი ინსტინქტური პროცესია და წესით სამარცხვინო არ უნდა იყოს, მაგრამ ბევრ კულტურაში მადიანად და სიამოვნების მიღებით ჭამა სამარცხვინოდ შეიძლება ჩაგითვალონ. თუ ჭამაზე შენიშვნა მოგვცეს, ქცევა ჩრდილში გადაჩოჩდება და კონტროლის დაკარგვის, მაგალითად თრობის დროს წამოყოფს თავს. დათრგუნვით სურვილი არსად ქრება, იცვლება მხოლოდ ის კალაპოტი, რომელშიც მისი მოქცევა შეგვიძლია. ჩრდილში ის ყველაფერია, რაც გვინდა, მაგრამ არ შეიძლება – მღვდელი, მღვდლის ცოლი, თუ ორივე. რაც უფრო ბევრი შეუძლებელი გვინდა, მით მეტად ძლიერდება ჩვენი ჩრდილის უმისამართო იმპულსებიც და უფრო ძლიერად ახდენს გავლენას ჩვენზე, ჩაყოლით თუ ჩათრევით.

 

ეშმაკის შემოპარვის შიშით ლიბიდოს მიმღები ასპექტის სრული უარყოფით, კოლექტიური სექსუალური ცნობიერება დელუზიურად, თუმცა ექსკლუზიურად მიმცემის, ტოპის, დომინანტის როლთანაა მიკუთვნებული და მეორეულად ხედავს მიმღებს, „ბოთომს“, sub-ს. ამ არათანაბარ სისტემაში, ყველაფერი ფემინურად მონიშნულის დათრგუნვის საფუძველზე მორალიზებულია სექსუალური როლებიც. ‘მტყვნელობა’ ის ორიენტირია, რომლისკენაც უნდა ვისწრაფოდეთ, რადგან ყველაფერი დანარჩენი ‘ქალაჩუნობაა’. თუ მოცემულ ბინარულ მოდელში თეორიულად მაინც შეიძლება ჰეტეროსექსუალი კაცის ნაზი ინსტინქტები მისი ღვთაებრივი სისრულის ნაწილი იყოს, პოპულაციის უდიდეს ნაწილს გამოცლილი აქვს სისრულისათვის აუცილებელი კომპონენტი –  ლიბიდო. ამ მოცემულობით, რა გასაკვირია, რომ ქალებად მონიშნულების სექსუალური გამოცდილებები უბრალოდ ქრება და იშლება, კაცებად მონიშნულებში კი, მაგალითად საპატიმროებში ჰომოსექსუალური ურთიერთობებისას, “პიდარასტი” მხოლოდ ის “გამოდის”, ვინც ქვემოდანაა. საბოლოოდ, სექსიზმიც და ქვიარფობიაც ერთ ხეზე დამყნობილი ორი შხამიანი ხილია; ქალებისა და ქვიარების სისრულის არქეტიპების არარსებობას ექოდ იმეორებს ჯგუფების ჩაგრული უფლებრივი და მატერიალური მდგომარეობაც.

რადგან რწმენა ემოციურ სივრცეებში მოქმედებს, ხოლო ცოდნა – რაციონალურში, ქრისტიანული მოდელის ქმედითი ალტერნატივა ათეიზმი ვერ იქნება. ათეიზმი რწმენას ცოდნას, გონებას უპირისპირებს. ეს სკალარული ძალაა, სტატიკური ინფორმაცია, რომელიც ვექტორს ვერაფერს დააკლებს. ჭარბი რაციონალობის კულტივაციით, ათეიზმი როგორც იდეოლოგია არა მხოლოდ ვერ ახდენს რწმენითი ვექტორების განეიტრალებას, არამედ სპობს და ებრძვის სხვა, საპირისპირო ირაციონალური ძალების შესაძლებლობასაც. რწმენის ალტერნატივა ურწმუნობა არ არის; რწმენის ალტერნატივა საპირისპიროს რწმენაა.

ქვეცნობიერი სურვილების სირცხვილი და დანაშაულის გრძნობა სწორედ ის ირაციონალური ძალებია, რომლებითაც ქრისტიანობა და კაპიტალიზმი გვმართავენ. კაპიტალიზმში სტატისტიკურად თან არ გვაქვს და თან, რაც არ გვაქვს, განსაკუთრებულად გვინდა; აქ ჩვენი ყურადღების ყოველი წამი ღირებულია. რასაც ცნობიერად ვერ ვაფიქსირებთ, და გადაწვის კულტურაში ასეთი ბევრია – ამას ჩვენი ქვეცნობიერი ინიშნავს. სამსახურისაკენ მიმავალ გზაზე რეკლამებს ცნობიერად რომც ვერ აფიქსირებდე, სახლში მისული საბოლოოდ მაინც იმ პროდუქტს ყიდულობ, რომელიც ყველაზე ბევრჯერ შემოგთავაზეს.

“რაციონალიზმის უდაბნოში, კაპიტალიზმი იქცევა რელიგიად – სიმდიდრის, უდარდელი ცხოვრების მირაჟად, მაშინ როცა სტატისტიკურად, კაპიტალიზმში ოცნებების ასრულების რაციონალურად დაბალი შანსია. კაპიტალიზმი წარმატების კულტია, რწმენა დოგმების, ღირებულებების გარეშე. სწორედ ამიტომ, კაპიტალიზმი ყველაფერს მოგვყიდის, რასაც ვიყიდით; რაც გვტკივა, გვშია და გვწყურია: ფემინიზმს,  თანასწორობას, სექსს, სიყვარულსაც კი.”

კაპიტალიზმი, როგორც ქრისტიანობის პარაზიტი, ისე ჩამოყალიბდა და სიმბიოტური თანაარსებობის რომელიღაც საფეხურზე, მათი ისტორიები შეერთდა. მსგავსი მოდელი ორიგინალურია, თუმცა არა უნიკალური, თუ ქრისტიანობის დაწესებულ პირობით მორალურ საზღვრებს მიღმა გავიხედავთ და სულიერად ადამიანების გარდა, ჩვენს უპირველეს და ურაციონალურეს, ოკეანიდან ამოსულ წინაპარსაც მოვნიშნავთ. ღვთაებრივად ირონიულია, რომ ღრმაწყლოვანი ჯურღმულების ბინადარი ზღვის ეშმაკი სწორედ ისეთი მეთოდით მრავლდება, როგორც ქრისტიანობა და კაპიტალიზმი: უკუნეთ სიბნელეში პაწაწინა მამრი გიგანტურ მდედრს ისე ეწებება, მათი ქსოვილები ერთმანეთს ახორცდება და მამრი პრაქტიკულად სპერმის მეჭეჭად იქცევა.

რწმენითი ეფექტის გასანეიტრალებლად აუცილებელია მას თანაბარზომიერი ან უფრო ძლიერი ვექტორული ძალა დავუპირისპიროთ. სხვა ვექტორების მსგავსად, არც ფსიქოლოგიური ენერგიების ზედმიწევნით ცოდნაა აუცილებელი, რომ მოქმედების მექანიზმების გაგებით მათი მართვა შევძლოთ. არქეტიპული ენერგია არქეტიპული ენერგიით რომ განეიტრალდეს, საჭიროა საოპერაციო პროგრამის თავიდან ჩამოწერა: კოლექტიური არაცნობიერის ქვიარ აფგრეიდი.

საბოლოოდ, რადგან ყველა ინდივიდის სისრულის არქეტიპი განსხვავებულია, სწორედ უღმერთობა, უ-top-ობაა საკვანძო უტოპიური კონცეპტი: დემოკრატიული არელიგიის ეტალონი. იქნებ ზუსტად პირადი სულიერი პრაქტიკაა მომავლის ეგალიტარიანული ეკლესია; და სისხლში გასვრილი რელიგიებისგან ნამცეცების მოლოდინის ნაცვლად, დროა, მათი ოქროს საკურთხევლები დავამხოთ და ზედ ახალი, თანასწორი რწმენის შესაძლებლობა ავაშენოთ. ამისთვის საჭიროა მოვიძიოთ უსაფრთხო ადგილები, სადაც ირაციონალურ, რეპრესირებულ ინსტინქტებთან უპირობო დიალოგს შევძლებთ; სადაც ცოტა ხნით მაინც ჩავიხსნით რაციონალობის აუტანელ სიმსუბუქეს და ჩვენი ფსიქიკის ჯურღმულებში მოფუთფუთე პანთეონების ჩუმ ჩათლახურ ჩანაფიქრებს დავუგდებთ ყურს.

 

რაღა შორს წავიდეთ და, ჩვენი ცნობიერება სუფრად რომ წარმოვიდგინოთ, წამყვანი არქეტიპი თამადა იქნებოდა, ირაციონალურ ძალებთან შესათხოვარი – სადღეგრძელო. ზრდილობის ამბავია, პერიოდულად სუფრაზე არაცნობიერის ყველა ბინადარი მოვიწვიოთ, იმის მიუხედავად, რომ ზოგი დაიგვიანებს, ზოგი არ გამოცხადდება და ზოგიც იმდენს დალევს, ღვთიურ საცივში დაიძინებს. ნემისმიერ შემთხვევაში, დიონისე, პატრიარქის ბაყვიდან დაბადებული, თრობისა და ჩხუბის ტრანს, ქვიარ ღმერთი ხშირად უნდა ვათამადოთ და ნებისმიერ შემთხვევაში, მამამ თავისი ადგილი უნდა იცოდეს. თუ არა და, ვიღაცის წაჭრილი, ზღვაში ჩაგდებული ყლიდან აფროდიტე, ფემინური სექსუალობისა და სილამაზის მარადიული ქალღმერთი დაიბადება.

 

ბიბლიოგრაფია:

Benjamin, Walter. “Selected Writings Vol.1.” Belknop Harvard Press. 1921,1996. Translated by Rodney Livingstone

Federici, Silvia. “Caliban and the Witch.” Autonomedia. 2004

Jung, Carl Gustav. “Memories, Dreams, Reflections.” Vintage Books. 1989

Jung, Carl Gustav. “The Structure and Dynamics of the Psyche.” Jung’s Collected works #8. Princeton University Press. 1975

Jung, Carl Gustav. “Psychology and Religion: West and East.” Jung’s Collected Works #11, Princeton University Press. 1970

Koenig, Harold G. “Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications.” ISRN Psychiatry. 2012

Novak, Michael. “How Christianity Created Capitalism”. Acton Institute, Religion and Liberty, Volume 10, Number 3. 2010

Russell, Bertrand. “Why Men Fight.” Cosimo Classics. 1961

[1] Jung, 1975, pp 213 (ავტორის თარგმანი).

[2] Jung, Carl Gustav, 1970, pp 468 (ავტორის თარგმანი).

 

ავტორი: ანა ნიკოლაძე

“პუბლიკაცია მომზადდა ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის თბილისის ოფისის მხარდაჭერით. პუბლიკაციაში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის “თანასწორობის მოძრაობას” და შესაძლებელია არ გამოხატავდეს ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის თბილისის ოფისის შეხედულებებს“.